ΒΙΟΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑ

Μπακολίτσας Κωστας
Βιολόγος

https://www.facebook.com/groups/speleobiologia

Κλάδος των βιολογικών επιστημών που μελετά την χλωρίδα και πανίδα των σπηλαίων, ο όρος καθιερώθηκε στις αρχές του αιώνα (1907).

Σπηλαιόβιοι οργανισμοί

Ο σκοτεινός και ήσυχος κόσμος των σπηλαίων φιλοξενεί οργανισμούς, που εποίκισαν, εξελίχθηκαν και προσαρμόστηκαν μέσα στην ιδιομορφία του σπηλαιοπεριβάλλοντος.

Οι σπηλαιοβιολόγοι ταξινομούν τα είδη που συναντώνται στα σπήλαια σε τέσσερις βασικές κατηγορίες ανάλογα με τον βιολογικό τους κύκλο και τον ρόλο τους στο υπόγειο οικοσύστημα:

Οι τυχαίοι επισκέπτες είναι τα είδη που μπαίνουν σε υπόγειες κοιλότητες τυχαία. Αυτά, δεν μπορούν να επιβιώσουν στο σπηλαιόβιο περιβάλλον και είτε βγαίνουν, είτε παγιδεύονται εκεί και πεθαίνουν προσφέροντας οργανική ύλη στο οικοσύστημα.
Τα τρωγλόξενα είδη χρησιμοποιούν τα σπήλαια μόνο σαν χώρους φωλιάσματος. Αυτά τρέφονται στο εξωτερικό περιβάλλον και στο χρονικό διάστημα που βρίσκονται μέσα στα σπήλαια αφήνουν μεγάλες ποσότητες κοπράνων. Πολλά είδη πουλιών (αγριοπερίστερα, καλιακούδες, κουκουβάγιες, κ.ά.) και πολλά είδη θηλαστικών (τρωκτικά, πολλά είδη νυχτερίδων, κ.ά.)
Τα τρωγλόφιλα είδη που μπορούν και ολοκληρώνουν τον βιολογικό τους κύκλο είτε μέσα είτε έξω από τις υπόγειες κοιλότητες.
Τέλος τα τρωγλόβια είδη είναι αυτά που μπορούν να ζήσουν μόνο στο υπόγειο περιβάλλον. Απόγονοι μιας αρχέγονης πανίδας που υποχρεώθηκε από σφοδρές κλιματολογικές αλλαγές να εποικήσει το υπέδαφος, τα είδη αυτά, ανέπτυξαν ειδικές προσαρμογές που τους επιτρέπουν να ολοκληρώνουν τους βιολογικούς τους κύκλους σε ένα τόσο μονότονο και αφιλόξενο περιβάλλον. Τυφλά, άχρωμα και με λεπτούς εξωσκελετούς αλλά με υπερευαίσθητα απτικά και χημικά αισθητήρια, με μεγάλα άκρα για αποτελεσματική μετακίνηση, χώρις νυχθήμερους ή ετήσιους ρυθμούς και ικανά να επιζούν σε μεγάλες περίοδους ασιτίας, τα τρωγλόβια είδη είναι οι άρχοντες του υπόγειου κόσμου και ταυτόχρονα "φυλακισμένα" εκεί από την ίδια τους την φύση.

Η σπηλαιοβιολογική έρευνα στην Ελλάδα ξεκίνησε το 1862. Η υπάρχουσα βιβλιογραφία περιλαμβάνει 374 τίτλους για τα χερσαία σπηλαιόβια εάν προστεθούν και οι δημοσιεύσεις για τα υδρόβια είδη ο αριθμός υπερβαίνει αρκετά τους 400 τίτλους. Από τα μέσα του 19ου αιώνα έχουν δημοσιευθεί δεδομένα για πάνω από 600 είδη ζώων σε περίπου 280 σπηλιές του Ελλαδικού χώρου. Από αυτά, τα 230 είδη ήταν νέα για την επιστήμη!

Τα αδημοσίευτα δεδομένα είναι πολλαπλάσια ενώ πολύ περισσότερα πρόκειται να ανακαλυφθούν στο μέλλον. Η σπηλαιοβιολογική έρευνα προχωρά, έστω και με αργούς ρυθμούς, παρακάμπτοντας τις πολλές δυσκολίες και αποκαλύπτει ένα ξεχωριστό -ακραίο- τμήμα του τόσο ποικίλου φυσικού περιβάλλοντος της Ελλάδας.